Openheid over ziekte en dood helpt kinderen, jongeren en gezinnen

In hun feedback geven cursisten vaak aan dat zij zich gesterkt voelen om over ziekte en de dood te praten met cliënten. ‘Ze ervaren meer kracht in iets wat ze al deden. Het geleerde helpt hen om zich rustiger te voelen. Ze durven het gesprek met hun cliënten aan te gaan en verbinding te maken,’ zegt Carine. ‘Ieder rouwproces is uniek, en het raakt ons omdat we er allemaal mee te maken hebben. Dat zeg ik ook tegen de deelnemers aan de cursussen: durf het maar te benoemen, onderzoek dat kwetsbare onderwerp maar samen. Geef je cliënten de hand en vraag of ze bang zijn. Het komt goed als je verbinding maakt. Zo’n cursus helpt daarbij.’
 
Wetenschappelijke inzichten
Wat voor gezinnen met kanker geldt, gaat meestal ook op voor gezinnen waar een van de gezinsleden kampt met een andere chronische of levensbedreigende ziekte zoals MS en ALS. Toch gaat het in de cursus Psychosociale gevolgen van kanker in het gezin: Begrijpen, signaleren, ondersteunen en/of behandelen specifiek over kanker, omdat daar volgens Carine nog altijd een enorm taboe op rust. ‘In de jaren zeventig van de vorige eeuw werd de diagnose kanker niet aan patiënten verteld. Dat vond de medische wereld niet goed voor een patiënt. Sindsdien is er wel meer openheid maar tóch is er nog dat taboe. Gelukkig is er steeds meer onderzoek, ook wereldwijd, naar de psychosociale omgang met kanker. Die wetenschappelijke inzichten nemen we mee in de cursus.’
 
In het verlengde van de cursus Psychosociale gevolgen van kanker in het gezin is er de cursus Rouw bij dood in het gezin: Behandelen van kind/jongere en hun ouder(s). Zelf maakte Carine tijdens haar studie meerdere overlijdens mee in haar directe omgeving. ‘Ik realiseerde me dat ik geen les kreeg over de omgang met ziekte en dood, terwijl ik aan den lijve ervoer hoe lastig het is om er mee om te gaan. Daar is het zaadje geplant; ik wilde er meer over weten en ik ging me er in mijn werk in specialiseren.’
 
Ouders willen kinderen beschermen
In de afgelopen dertig jaren heeft Carine gezien hoe mensen veranderen. ‘De tijdsgeest is anders, de wereld is gecompliceerder. Waarden en opvoedingsstijlen zijn veranderd. Veel ouders vinden het moeilijk om grenzen te stellen. Uit betrokkenheid willen zij hun kinderen veiligheid bieden, maar zijn daardoor overbeschermend. De weerslag daarvan is dat kinderen meer machteloos zijn. Ze kunnen erg van slag zijn en weten niet hoe ze met angsten, moeilijkheden of frustraties om kunnen gaan.’

Ook als het gaat om ziekte en dood willen ouders hun kinderen beschermen. Maar kinderen worden onderschat, vindt Carine. ‘Vaak weten ze meer dan de ouders denken. Er treedt ook een dubbele bescherming op: kinderen willen niet nog meer toevoegen aan het leed van hun ouders en gaan hen ontzien.’

Carine begrijpt dat volwassenen kinderen willen beschermen tegen pijn. ‘Het is ingewikkeld en misschien ongemakkelijk om eerlijk en open te zijn. Maar als je kinderen betrekt bij de ziekte en het overlijden van de ouder, broer of zus, dan help je hen om er mee om te gaan. Zij denken en voelen toch wel. De fantasie van kinderen is gruwelijker dan de werkelijkheid. Openheid in het gezin is het beste wat je kinderen en jongeren mee kan geven. Allerlei wetenschappelijke onderzoeken bevestigen dat het goed is om met kinderen te communiceren over deze kwetsbare onderwerpen. Dat is al meer dan dertig jaar mijn missie: maak ziekte en dood normaal. Al is het pijnlijk en verdrietig, het hoort bij het leven.’