‘De Gecombineerde Opleidingsplek biedt kansen om meer Gz-psychologen op te leiden in de ouderenzorg’

De behoefte aan Gz-psychologen in de ouderenzorg is vooral iets van de laatste jaren, zegt Van Cuylenborg. ‘We hebben te maken met de vergrijzing. Daarnaast wordt de zorg complexer. In de huidige participatiemaatschappij wordt van ouderen verwacht dat ze langer thuis blijven wonen. Daardoor heeft de ouderenzorg vooral te maken met mensen die een intensieve zorgbehoefte hebben, zoals mensen in een latere fase van dementie en/of met onbegrepen gedrag. Daarvoor is de specifieke kennis en kunde van Gz-psychologen nodig.’

Animo voor ouderen-ggz

‘In de ouderenzorg is één op de drie psychologen Gz-psycholoog. In de reguliere ggz is dat wel anders, daar is de verhouding precies andersom.’ Toen Van Cuylenborg in 2019 bij Careyn ging werken was zij de enige Gz-psycholoog in het team. ‘Ze waren al lange tijd op zoek, maar er is weinig animo onder GZ’ers om in de ouderenzorg te werken’, vertelt ze. Van Cuylenborg denkt dat dit onder meer komt doordat de GZ-opleiding een brede generalistische opleiding is waardoor aankomende Gz-professionals relatief weinig kennismaken met deze doelgroep.
 
Aan de andere kant zijn er binnen ouderenzorginstellingen weinig opleidingsplaatsen beschikbaar. ‘Het is lastig om die te realiseren, want door het tekort aan Gz-psychologen zijn er tevens te weinig praktijkopleiders beschikbaar om opleidelingen te begeleiden.’ Daar weet Van Cuylenborg alles van. Naast dat zij zelf momenteel bij Maasstad Ziekenhuis in opleiding is tot klinisch psycholoog, werkt ze nog altijd als praktijkopleider bij Careyn. ‘Dat doe ik omdat ik graag met de ouderendoelgroep blijf werken. Maar ook om als praktijkopleider beschikbaar te blijven voor de GZ-opleiding.’

Sinds begin dit jaar leiden de drie instellingen gezamenlijk drie professionals tot Gz-psycholoog (PIOG’s) op. In het voorjaar komen er nog twee bij. ‘We hebben onderling afgesproken dat we budgetneutraal uitwisselen. Dat betekent dat voor de uren die ik als praktijkopleider voor de andere twee instellingen maak, Careyn uren van een psycholoog of supervisor terugkrijgt. Deze uitwisseling van expertise is precies waar iedereen behoefte aan had.’
 
Voor instellingen die niet opleiden maar wel willen, heeft Van Cuylenborg het volgende advies: ‘Door elkaar te vinden krijg je meer voor elkaar op opleidingsgebied. Mijn rol bij Careyn voelde voorheen erg kwetsbaar. Sinds we onze krachten hebben gebundeld, kunnen we elkaar ondervangen. Dit geeft rust voor zowel verantwoordelijken als de psychologen in opleiding.’

Kennismaken met de doelgroep

De Gecombineerde Opleidingsplek biedt kansen om meer Gz-psychologen op te leiden in de ouderenzorg. Doordat er meer opleidingsplekken beschikbaar zijn, kunnen in het kader van breed opleiden binnen regionale samenwerkingsverbanden eveneens meer PIOG’s kennismaken met de ouderendoelgroep. Van Cuylenborg: ‘Werken in de ouderenzorg is écht anders dan in de reguliere ggz. In de ggz bespreek je alles rechtstreeks met de cliënt - binnen de ouderenzorg ligt de focus op mediatief behandelen. Dementie, depressie of angst behandel je via het team. Veel psychologen die nieuw zijn in de ouderen-ggz zijn dat niet gewend.’
 
Ook leeft bij veel ggz-professionals de vraag of je seniore cliënten nog wel intensieve behandeling moet aanbieden. Zonde, vindt Van Cuylenborg. ‘Behandeling van ouderen kan écht nog veel opleveren. Sommigen hebben daar zelfs nog zo’n vijftien tot twintig jaar profijt van’, zegt ze. ‘In de ouderenzorg valt grote winst te behalen met de juiste mindset van de hulpverlener.’

GZ-opleiding accent ouderen

Sinds 2013 kunnen kandidaten voor de opleiding tot Gz-psycholoog bij de RINO Groep kiezen voor de variant V&O accent ouderen. Deze opleiding volgt dezelfde opbouw als de reguliere GZ-opleiding, maar in het cursorisch deel wordt specifiek aandacht besteed aan psychosociale problemen van ouderen. De casuïstiek is toegespitst op ouderen en lessen worden zoveel mogelijk gegeven door docenten met ervaring in de ouderenzorg. Psychologen die in de ouderenzorg werken of willen werken kiezen graag voor deze variant.
 
De doelgroep ouderen vraagt om een breed blikveld op de gehele mens en diens omgeving. Dit maakt dat traditionele systemen als de DSM minder toepasbaar zijn, evenals algemene protocollen. Van Cuylenborg: ‘In werkbegeleiding wordt veel gesproken over het diagnosticeren van de juiste problematiek: Hoe kun je een depressie diagnosticeren bij iemand die dat zelf niet kan aangeven? Ook werken in multidisciplinaire teams heeft de aandacht: Hoe stuur je teams aan op basis van je bevindingen? Hoe werk je samen met artsen? Hoe betrek je familieleden bij de zorg? Hoe kun je de ouderen zelf zoveel mogelijk motiveren en een zinvol leven geven?’
 
‘Werken in de ouderenzorg bevalt me goed’, zegt Van Cuylenborg. ‘Ik heb geen vaste agenda waarin ik elk uur een nieuwe cliënt heb staan. Soms weet ik in de ochtend niet wat ik in de namiddag doe. Ook vind ik ouderen een fantastische doelgroep om mee te werken, omdat iedereen een eigen geschiedenis meebrengt. Als je daarachter weet te komen en begrijpt waarom iemand doet zoals hij of zij doet, kun je pas écht de beste zorg leveren. Zo kan ik bij deze mensen bijdragen aan een zo goed en gelukkig mogelijk laatste stukje leven.’