Doorvragen naar suïcidaliteit. Wie durft?

Elke suïcide is er één teveel. Want in de meeste gevallen wil iemand niet dood, maar ziet hij of zij geen andere uitweg meer vanwege nijpende problemen of zorgen. Het gaat bijna altijd om een stapeling van problemen of zorgen. Door te praten over en te luisteren naar de achterliggende wanhoop, kan er weer ruimte ontstaan om problemen op een andere, minder definitieve manier op te lossen, waar nodig met professionele hulp. Het kan dus letterlijk van levensbelang zijn om hierover in gesprek te gaan. Maar hoe begin je hierover en wat kun je dan vragen? En word je zo niet (mede) verantwoordelijk voor een situatie waar je verder weinig invloed op hebt?
 
Deze vragen komen aan bod in de suïcidepreventietraining gatekeeper die 113 Zelfmoordpreventie heeft ontwikkeld. Sinds begin 2022 werken de RINO Groep en 113 intensief samen om zoveel mogelijk mensen te kunnen bereiken met deze waardevolle training. In 2022 zijn in totaal 2.126 mensen getraind voor suïcide preventie. Dat is hard nodig, want helaas sterven er in Nederland jaarlijks ruim 1.800 mensen door zelfmoord. Dit zijn 5 personen per dag.

‘In de suïcidepreventietraining gatekeeper oefenen mensen om zonder oordeel door te vragen en aandachtig te luisteren naar wat iemand radeloos maakt. Hoe kun je adequaat reageren op een niet-pluis-gevoel of op signalen van iemand die ‘t niet meer ziet zitten? Zo doen professionals in zeer uiteenlopende sectoren -van zorg, tot onderwijs en de sociaal economische sector- belangrijke vaardigheden op in hun rol als medemens’, vertelt Karen Keukelaar, trainer en ontwikkelaar bij 113 Zelfmoordpreventie. 

‘Wat moet dat zwaar voor je zijn… Vertel eens hoe dat zo gekomen is… Met dit soort vragen kun je iemand uitnodigen om te vertellen wat er aan de hand is. En alles wat er dan komt, is goed; het gaat immers om de beleving van de ander die klem zit. Vaak ben je dan al helpend bezig, terwijl dat wellicht niet zo voelt’, weet Karen uit ervaring. 

‘Want zo ontstaat rust in het gesprek en krijgt iemand al vertellend meer overzicht over zijn of haar situatie. Vervolgens kun je samenvattend nagaan of alles wat de ander wil delen gezegd is; en ook vragen naar wie of wat iemand nog wel aan het leven bindt. Ook dat kun je samen onderzoeken, zodat iemand ziet dat er meer is dan alleen de wanhoop. Tot slot kun je dan heel open vragen: hoe zullen we nu verder gaan… Vaak geven mensen dan zelf aan wat ze nodig hebben om verder te kunnen zoals bijvoorbeeld een huisarts of behandelaar betrekken of een naaste.

Bij een vermoeden van suïcidaliteit is het dus belangrijk om niet onmiddellijk te informeren of iemand al hulp gezocht heeft. Op zich is dat een goede vraag. Maar als je die te vroeg stelt, sla je enkele belangrijke stappen over waardoor iemand zich niet gehoord voelt in zijn of haar wanhoop’, benadrukt Karen.

Nu de training gatekeepers goed loopt, werken 113 Zelfmoordpreventie en de RINO Groep samen aan een uitbreiding van de samenwerking. ‘Wij bieden hierbij de inhoudelijke expertise, terwijl de RINO zorgt voor de opleidingsknowhow en de ondersteunende infrastructuur. Een sterke combinatie’, volgens de trainer. Alle vaardigheden uit de gatekeeperstraining worden ingebed in enkele opleidingen bij de RINO Groep, waaronder de praktijkondersteuners (POH-GGZ). Zo krijgen zij als beginnende professional al vaardigheden. Daarnaast heeft 113 een suïcidepreventietraining specifiek voor de GGZ-professional ontwikkeld, waaraan Karen een belangrijke bijdrage heeft geleverd.

Deze nieuwe training is bedoeld voor zorgprofessionals in de Ggz. Waar de gatekeepertraining gericht is op de rol als medemens, gaat deze training dieper en sluit volledig aan bij de beroepspraktijk. Er worden specifieke accenten gelegd. Naast gespreksvoering, leer je bijvoorbeeld meer over risicotaxatie, hoe je met familie en naasten kunt samenwerken, en hoe en wanneer je een veiligheidsplan maakt.