‘Hoarding staat bijna nooit alleen’

Door studies en ervaringen in hun werk als professional organizer raakten Klazien Lambregtse en Hilde Verdijk geboeid door de dieper liggende oorzaken van een verzamelstoornis. Nu geven ze als hoardingspecialist hun vakkennis door, onder andere als (gast)docent bij de RINO Groep en met het uitbrengen van het boek Hoarding, opruimen en ordenen met problematische verzamelaars.

‘Hoarding is een breekbaar, teer onderwerp,’ vindt Lambregtse. ‘Mensen met dit gedrag verzamelen vaak kosteloze voorwerpen. Hoe komen mensen zo? Dat vraagstuk beweegt me.’ In hun loopbaan maken ze situaties mee die hen bijblijven. Verdijk: ‘Gezinnen met jonge kinderen in een woning zonder plek om samen te zitten; mensen die door hun volgepakte huis schuifelen; een ouder en volwassen kind die leven in een zeer onhygiënische omgeving met veel dieren. Dan brengen wij meer dan alleen een opgeruimd huis: eigenwaarde, gezien worden achter de spullen.’

‘In de DSM-5 staat hoarding omschreven als een stoornis, die voort kan komen uit rouw, trauma of een ontwikkelingsstoornis, maar ook genetisch bepaald kan zijn.’ Het is een complex probleem dat bijna nooit alleen staat, beaamt Verdijk. ‘Mensen hebben opmerkelijk vaak geen contact met familie of vrienden. Soms is er letterlijk geen ruimte om iemand te ontvangen, of om te douchen, te koken of in bed te slapen. Er is veel schaamte, mensen begrijpen wel dat zij niet volgens de norm leven.’

In de praktijk zien zij de uitersten, van enorm onhygiënische woningen tot huizen die ontzettend vol staan maar nog betrekkelijk schoon zijn. Dat vraagt om een brede aanpak. Lambregtse: ‘Bij deze problematiek moet je je willen verdiepen in de doelgroep en weten hoe bepaalde stoornissen het leven van onze cliënten beïnvloeden. Wat maakt dat iemand zich vanuit angst en dwang verschanst achter spullen? Niet kijken vanuit je eigen leefwereld, maar afstemmen op de ander en meebewegen. De écht passende begeleiding is daarvoor nog niet gevonden. De vraag is ook of dat lukt, verzamelen is immers van alle tijden. Wat nu wordt ingezet zijn interventies als cognitieve gedragstherapie en exposure therapie. Ik denk zelf dat we het in de hoek van zingeving moeten zoeken. Hoe krijgen we weer licht in de omgeving van stof en stapels? Ik stel bijvoorbeeld de vraag wat iemand nog graag wil. Waar krijg je nog lichtjes van in je ogen? Wanneer iemand weer een dagbesteding of vrienden heeft, gaat hij minder spullen toevoegen. De combinatie van die intrinsieke motivatie en de externe druk van bijvoorbeeld de woningbouw maakt dat een cliënt in beweging komt.’

'Je kunt niet alleen ingaan op de functionaliteit van de dingen, want ze kunnen een emotionele waarde hebben. Als dat afgenomen wordt, kunnen mensen denken dat de zin van hun leven weg is. Daarop proberen we te sturen: wat wil je met jouw leven, wat motiveert jou? Dan komen antwoorden als: ik zou graag mijn kleinkinderen op bezoek krijgen. Dan lukt het soms om spullen te laten gaan.’

De statistieken zijn volgens Verdijk niet hoopgevend. ‘Het merendeel van de mensen met hoarding problematiek vindt het moeilijk om de nieuwe leefstijl zelfstandig in stand te houden. Vaak blijft een vorm van monitoring nodig en veranderingen in iemands leven kunnen ervoor zorgen dat er een nieuwe hulpvraag komt.’ Lambregtse: ‘Soms is het ook ‘goed genoeg’ en in sommige gevallen zijn woninguitzetting en ontruiming niet te voorkomen. Hoarding is een taaie stoornis die in een lang tijdsbestek is ontstaan en om een langzame en behoedzame begeleiding vraagt.’
 
Een cliënt is gebaat bij een respectvolle benadering, zegt Verdijk. ‘Kom nergens aan als de cliënt dat niet goed vindt, daarmee verstoor je zijn autonomie. Zeg geen dingen als: het is hier vies, je moet opruimen. Daarmee krenk je iemand. Je moet willen begrijpen wat er in het hoofd van de cliënt speelt.’ Als hulpverlener moet je volgens haar stevig in je schoenen staan en je grenzen weten te bewaken. ‘En je moet niet vies ergens van zijn. We zeggen vaak: je hebt als thuisbegeleider ‘een groot hart en een sterke maag’ nodig. En een beetje humor helpt,’ glimlacht ze. Intervisie zorgt ervoor dat ze schrijnende verhalen kunnen delen en kijken of ze nog op de goede weg zitten. Zonder die steun van collega’s en zonder samenwerking met andere professionals is het vrijwel onmogelijk om je werk goed te doen en zelf gezond te blijven.

Over de cursus Aanpak vervuiling en hoarding

Nieuw boek over Hoarding