Cursussen voor werkbegeleiders en supervisoren

Sinds tien jaar biedt de RINO Groep een cursus over werkbegeleiding en supervisie. Om alle aspecten van deze rollen voldoende tot zijn recht te laten komen, is het aanbod sinds dit jaar uitgebreid met twee nieuwe cursussen. Dankzij deze uitbreiding is er in het aanbod meer ruimte om stil te staan bij taken, rollen en verantwoordelijkheden van de werkbegeleider en supervisor, en alles wat je in dat werk verder moet weten en kunnen om goed in deze rollen te kunnen functioneren.
 
Het aanbod is logisch opgebouwd en bestaat uit de volgende opeenvolgende cursussen:

• De eendaagse basiscursus werkbegeleiding voor collega’s die binnen of buiten de BIG-opleidingen werkbegeleiding (gaan) geven. 
• De bestaande tweedaagse cursus werkbegeleiding en supervisie voor meer ervaren collega’s die de didactische en procesmatige kneepjes van supervisie en werkbegeleiding willen leren.
• De verdiepende eendaagse cursus/workshop voor ervaren collega’s over het hanteren van problemen en dilemma’s tijdens werkbegeleiding en supervisie. 

Ingewikkelde klus

‘Vroeger werden alleen zeer ervaren behandelaren gevraagd voor werkbegeleiding en supervisie’, zegt José van Reijen. ‘Maar tegenwoordig worden hiervoor ook steeds vaker jongere Gz-psychologen gevraagd. Dat is best een ingewikkelde klus voor ze. Hierdoor worden ze namelijk niet alleen verantwoordelijk voor het leerproces van een beginnende collega, maar ook voor de kwaliteit van hun werk. Bovendien bevorderen ze de kwaliteit van de beroepsgroep, doordat ze bijdragen aan de toegang tot het vak (poortwachtersfunctie). Hiervoor geven wij ze in deze cursussen handvatten mee.'

'In beide rollen probeer je iemand zo goed mogelijk in de praktijk op te leiden, zodat die zich persoonlijk en professioneel verder ontwikkelt. Wat dat betreft staan werkbegeleiders en supervisoren dus ook deels voor dezelfde vragen: Hoe zorg je ervoor dat je goed aansluit bij het niveau van degene die je opleidt? En hoe bewaak je dat proces?’

Basiscursus werkbegeleiding

De nieuwe eendaagse basiscursus is bedoeld als fundament voor beginnende werkbegeleiders en werkbegeleiders met minder dan twee jaar ervaring. Zij leren hoe zij kennis en vaardigheden kunnen overbrengen aan degene die ze begeleiden. ‘In de cursus reiken we hen kaders aan. Daarnaast is er aandacht voor allerlei terreinen waar zij als werkbegeleider zicht op moeten krijgen’, vertelt Vitale verder. ‘Denk aan de patiëntenzorg, de dossiervoering, het functioneren binnen het team, enzovoorts. Als werkbegeleider kijk je steeds over de schouder van een deelnemer mee om te zien hoe die functioneert. En waar nodig stuur je bij of doe je dingen voor, zodat iemand ziet hoe je bijvoorbeeld een patiëntenbespreking leidt of een intake doet.’

Verder leren de deelnemers in de basiscursus ook hoe zij met heldere afspraken van meet af aan een samenwerkingsrelatie kunnen opbouwen. ‘Zo weet degene die begeleiding krijgt bijvoorbeeld dat die altijd hulp kan vragen zodra hij of zij ergens onzeker over is, of als er iets is misgegaan’, zegt Van Reijen. ‘Voor werkbegeleiders wordt het vaak spannend als ze zien dat degene die zij begeleiden zijn of haar werk niet goed genoeg doet. Wat doe je dan? Duik je er bovenop, reageer je heel controlerend en word je misschien wel te betrokken? En hoe kun je in zo’n situatie gericht gaan bijsturen, feedback geven en ruimte maken om samen te reflecteren op wat je ziet gebeuren? Belangrijke vragen, zeker voor werkbegeleiders die naaste collega’s begeleiden met wie ze ook samenwerken in een team.’

Gestructureerd aan de slag

‘In de cursus besteden we dus aandacht aan tal van belangrijke vaardigheden die je nodig hebt om werkbegeleiding te kunnen geven’, concludeert Vitale. ‘Zoals het bieden van structuur, het sensitief zijn voor de deelnemer, het kunnen aansluiten bij diens leerstijl, en het kunnen geven en ontvangen van feedback. Daarnaast reiken we ook verschillende kaders aan, zodat deelnemers meer houvast krijgen in hun rol. Dat biedt hen ook ruimte om te reflecteren op eigen blinde vlekken en persoonlijke verbeterpunten. We merken dat veel collega’s hiernaar op zoek zijn, zodat zij hun deelnemers meer kunnen bieden. Dat is ook de reden dat steeds meer instellingen ons uitnodigen om deze cursus intern aan medewerkers te geven, zodat alle werkbegeleiders en supervisoren binnen de organisatie op dezelfde manier te werk gaan, en daarbij ook dezelfde taal gaan spreken.’

Tweedaagse cursus werkbegeleiding en supervisie

De tweedaagse cursus werkbegeleiding en is bedoeld voor collega's die al ervaring hebben met werkbegeleiding of supervisie in de BIG-opleidingen en hun vaardigheden en kennis willen verbreden en verdiepen. Van Reijen: ‘Ook in deze cursus komt het scheppen van een veilig werkklimaat en een effectieve werkrelatie weer aan bod, zodat er een setting ontstaat waarin de deelnemer zo goed mogelijk kan leren én er ruimte is om allerlei ingewikkeldheden te bespreken. Hierbij besteden we specifiek aandacht aan enerzijds het creëren van een veilige werkrelatie en anderzijds het beoordelen van de geschiktheid van de deelnemer.’

Ook is er aandacht voor hoe je vanuit verschillende invalshoeken kunt kijken naar wat er in de begeleiding speelt. Hierbij kan het gaan om zaken die de cliënt of de relatie met de cliënt betreffen, maar ook om dingen die te maken hebben met de werkbegeleider of supervisor zelf, of bijvoorbeeld met issues die samenhangen met de organisatie en de context. ‘Met het zogeheten Seven-Eyed Supervision Model leren de deelnemers vanuit al die verschillende invalshoeken te reflecteren’, zegt Vitale. ‘Zeker voor supervisoren is dit belangrijk, omdat zij vaak in korte tijd de diepte in moeten met de supervisant, en snel moeten aansluiten bij diens leerstijl en niveau.’

Vitale: ‘Voor veel deelnemers is het een eyeopener dat je vooral de tijd moet nemen voor een goede start in de werkbegeleiding en supervisie. Zo zet je een duidelijk kader neer en voorkom je onduidelijkheden. Vaak zijn zij zomaar begonnen, zonder vooraf afspraken te maken en duidelijk te maken waar ze als werkbegeleider of supervisor op focussen. Zorg dus voor een gezamenlijke aftrap, dat helpt bij het scheppen van een goede werkrelatie.’

Hanteren van problemen en dilemma’s

Werkbegeleiders en supervisoren kunnen op allerlei dilemma’s stuiten, zoals het al genoemde creëren van een veilige leeromgeving waarin je de competenties van een werkbegeleideling of supervisant kritisch kunt beoordelen. ‘Een achterliggende vraag hierbij is: hoe en wanneer geef je feedback, zeker wanneer je als opleider vindt dat het niet goed (genoeg) gaat?’ licht Van Reijen toe. ‘We leren de deelnemers hoe zij voortdurend feedback kunnen geven, en alert zijn hoe die feedback wordt opgepakt. Hetzelfde geldt voor het tijdig evalueren van de werkrelatie, zeker als die niet lekker loopt, omdat de deelnemer zich bijvoorbeeld onvoldoende voorbereidt. Dan is het zaak om dat tijdig te bespreken’, benadrukt Van Reijen.

In de nieuwe verdiepende cursus wordt ook dieper ingegaan op ethische en culturele aspecten tijdens het opleiden. Onder leiding van de docenten gaan de deelnemers samen op zoek naar oplossingsrichtingen om gestagneerde werkrelaties weer vlot te trekken, of nog beter: te voorkomen dat werkrelaties vastlopen. Van Reijen: ‘Deze cursus heeft het meest weg van een workshop, waarbij we de eigen casuïstiek van de deelnemers als vertrekpunt nemen. Bij problemen zie je vaak dat er een zekere blikvernauwing optreedt. Maar zodra we vanuit verschillende perspectieven analyseren wat er aan de hand is, biedt dat doorgaans nieuwe mogelijkheden om de werkrelatie weer vlot te trekken.’

Vitale: ‘Ook hier maken de deelnemers weer kennis met enkele modellen die ze direct kunnen toepassen in hun werk. Zoals een model voor de structurering van sessies, zodat ze zoveel mogelijk aansluiten bij wat de supervisant graag wil leren. En een model waarmee ze ook qua insteek en houding optimaal kunnen aansluiten bij het niveau van een supervisant en wat die op een bepaald moment nodig heeft.’

‘We oefenen vervolgens met rollenspelen hoe je deze modellen integreert in gesprek met de supervisant. En waar nodig doen we dat ook voor als docenten. Verder werken we met video’s om voorbeelden te laten zien hoe het (niet) moet. Kortom, de deelnemers krijgen stukjes theorie afgewisseld met veel verschillende werkvormen. Laatst was er zelfs een groep die zo fijn met elkaar had samengewerkt tijdens de cursus, dat ze daarna contact met elkaar wilden houden om als intervisiegroep te blijven nadenken over allerlei aspecten werkbegeleiding, supervisie en ingewikkelde casuïstiek.’

Vooruit met nieuwe inzichten

‘Ik probeer jonge collega’s zo op te leiden, dat ze optimaal gebruik gaan maken van hun eigen specifieke kwaliteiten’, zegt Van Reijen. ‘Deelnemers willen heel graag leren, dat maakt deze cursussen extra leuk’, vindt ook Vitale. ‘Door ze andere perspectieven aan te reiken, kunnen zij met nieuwe inzichten vooruit. En dankzij hun vragen en reacties blijf ik zelf ook scherp. Zo word ik uitgedaagd om kritisch te blijven op mijn eigen werk als opleider en behandelaar. Mooi toch?!’