‘Stress is altijd contraproductief voor herstel; dus neem de tijd!’

‘Als verpleegkundige was ik gewend aan het geprotocolleerd oplossen van problemen. Maar dat is niet genoeg voor mensen die tijdens hun herstel worstelen met tal van vragen’, zegt Fred Verheul terugkijkend. Daarom benadert hij zijn cliënten bij RIBW Arnhem en Veluwse Vallei inmiddels precies andersom.  ‘Nu begin ik met de vraag wat er wél goed gaat in hun leven, en hoe zij dat zouden kunnen verbreden. Ik kijk dus vooral welke krachten en kwaliteiten cliënten al in huis hebben, en hoe zij die kunnen inzetten op levensterreinen waarop het minder goed loopt.’
 
Die benadering werkt, merkt Verheul steeds opnieuw. ‘Zo boor je namelijk de intrinsieke motivatie van mensen aan en sluit je aan bij wat zij zelf belangrijk vinden in hun leven.’ En nee, daarbij maakt het niet uit welke hobbels cliënten over moeten, benadrukt hij.
 
‘De SRH-methodiek is toepasbaar voor elke cliëntengroep én in uiteenlopende settingen zoals de psychiatrie, de forensische zorg en bemoeizorg. Vaak ligt de focus daar op het complexe gedrag van cliënten, en daardoor al snel op symptoombestrijding. Maar ook daar is het belangrijk om te investeren in de relatie, verbinding te maken en onder de ijsberg te kijken, zodat je daarna samen vooruit kunt kijken.’  

Vier V’s als kapstok

Tijdens de SRH-opleiding leerde Verheul hoe hij mensen kan ondersteunen bij hun herstel - met daarbij steeds vier V’s (kernhandelingen) in het achterhoofd: verbinden, verstaan, verzekeren en versterken. Oftewel eerst contact maken, zodat cliënten zich gezien, gehoord en begrepen voelen. Dan werken aan veiligheid en vertrouwen, zodat zij durven experimenteren met nieuw gedrag. En pas daarna samenwerken aan nieuwe vaardigheden en het ontwikkelen van gezonde(re) routines.
 
‘Meestal is er een gedragsverandering nodig om problemen het hoofd te kunnen bieden. Denk aan het leren omgaan met een beperking, zodat iemand sterker in het leven komt te staan. De SRH-methodiek leent zich hier bij uitstek voor, omdat die is gebaseerd op een verzameling van instrumenten, werkwijzen en goed onderbouwde wetenschappelijke inzichten. Het allerbelangrijkste instrument is en blijft echter: de relatie. Contact opbouwen, wederzijds vertrouwen winnen en werken aan verbinding.'

'Het allerbelangrijkste instrument is en blijft echter: de relatie. Contact opbouwen, wederzijds vertrouwen winnen en werken aan verbinding.’

Aandacht voor hoop en perspectief

Kenmerkend aan de SRH-methodiek is het actief betrekken van naasten. Want steun uit de directe omgeving is belangrijk, soms zelfs cruciaal. Daarnaast is ook de aandacht voor zingeving essentieel. ‘Wat maakt dat je je bed uitkomt, wat maakt het leven waardevol voor je, waar gaan je ogen van stralen? Kortom wat zou jij willen met je leven en wat staat daarbij voorop?’
 
In gesprek over dit soort vragen, ziet Verheul zichzelf steeds meer als levensbegeleider, en niet alleen als woonbegeleider die zich uitsluitend richt op ‘basics’ zoals financiën, wonen, verzekeringen en gezondheid. ‘Ik sta ik stil bij wat iemand hoop en perspectief geeft. En dat op alle levensgebieden waarop iets valt te bereiken voor de cliënt.’ 

Verschillende rollen

Om containerbegrippen zoals ‘kwaliteit van leven’ en ‘eigen regie’ behapbaar te maken, wisselt Verheul als SRH-woonbegeleider regelmatig van rol. ‘Als iemand zijn hele leven al geworsteld heeft met dingen die het leven ingewikkeld maken, dan kan de vraag ‘waar droom je over’ heel verontrustend en zelfs bedreigend zijn. Vaak is die vraag nog nooit gesteld. Daarom moet je soms eerst een tijdje samen doorbrengen om daar achter te komen.’
 
Zolang de beperking nog op de voorgrond staat en een cliënt nog niet goed in staat is om weloverwogen keuzen te maken, bespreekt Verheul eerst welke hulp er nodig is en wat iemand zelf kan. ‘Ik lever daarbij ook input, afhankelijk van wat ik zie gebeuren. Zo houd ik cliënten regelmatig een spiegel voor en confronteer ik ze met de gevolgen van hun eigen gedrag. Want vaak is er sprake van ontkenning. Pas als duidelijk is wat er speelt, gaan we samen op zoek wat er nodig is om de dromen en ambities te realiseren.’

SRH-coaching

Om het gedachtengoed van SRH steviger te verankeren in zijn RIBW, volgde Verheul na de basisopleiding ook de opleiding tot Coach SRH. In die functie werkt hij nu nieuwe medewerkers in en coacht hij teams bij het toepassen van de SRH-methodiek in de vaak weerbarstige praktijk. Hierbij past hij in principe dezelfde uitgangspunten toe zoals het werken met de vier kernhandelingen, maar dan toegespitst op de ondersteuning van collega’s, zodat zij groeien in het bieden van goede zorg en een proces van herstel ondersteunen.
 
‘Een veel gestelde vraag in de coaching is: op welk moment neem je iets over van een cliënt en wanneer kun je de regie bij de cliënt laten? Dat is een delicate balans, die vraagt om vertrouwen. Een cliënt mag experimenteren, ook al heb je als begeleider de neiging om iemand te beschermen en beslissingen over te nemen. Op dat moment is het de kunst om in contact te blijven en zoveel mogelijk keuzes bij de cliënt te laten.'

Om als SRH-coach up to date en geïnspireerd te blijven werken, neemt Verheul graag deel aan de jaarlijkse bij- en nascholing en SRH-coach-bijeenkomsten bij de RINO Groep. ‘De laatste keer stond het thema ‘verdragen’ centraal: hoe blijf je bij het leed van cliënten, met het gedrag van collega’s of met de altijd hoge werkdruk? Heel goed om hierbij stil te staan met collega’s en handvatten in te hebben. Dat inspireert en helpt voorkomen dat de rek eruit gaat.’

Erbij blijven

‘Zeker, deze manier van werken kost tijd’, erkent Verheul. ‘Bij de RIBW waar ik werk krijg ik die tijd gelukkig. Het ondersteunen van cliënten is vaak een kwestie van verdragen, volharden, erbij blijven – ook als het moeilijk wordt; want uiteindelijk leidt dát tot verbetering. Maar inderdaad, soms duurt dat jaren. Een herstelproces valt nu eenmaal niet te forceren.’
 
Collega woonbegeleiders en hulpverleners die te maken hebben met ongeduldige verzekeraars of gemeenten moeten zich vooral niet laten opjutten, waarschuwt Verheul. Keer op keer zullen zij deze financiers duidelijk moeten maken wat er ingezet wordt of juist gelaten wordt in de begeleiding en welke stappen gezet zijn. Anders worden cliënten overvraagd en worden hulpverleners voor onmogelijke opgaven gesteld. Teveel willen in te weinig tijd is echt een valkuil. Ook mijn eigen geduld wordt regelmatig op de proef gesteld als cliënten nauwelijks vorderingen maken. Dan wil ik te snel. Op zulke momenten moet ik weer even terug om aan te sluiten bij de cliënt. Want pas dan kunnen we samen stappen maken.’

Coach SRH worden?

Als Coach SRH begeleid je individuele collega's en ondersteun je teams bij de implementatie van rehabilitatiegericht handelen. Tijdens de opleiding tot Coach SRH leer je de SRH-methodiek vanuit een overstijgend perspectief te bezien en verwerf je kennis en vaardigheden om coaching/werkbegeleiding te kunnen bieden aan medewerkers en teams. Het zoeken, creëren en versterken van krachten is een belangrijke kern van het leerprogramma: je leert evidence based interventies toe te passen.