Gz-psycholoog Coen Völker lanceert videoserie over angst na kanker

Wanneer je jouw cv bekijkt, kun je stellen dat het onderwerp, angst met betrekking tot kanker, jouw fascinatie heeft gevangen. Wat is hiervan de oorsprong?

‘De oorsprong is vrij pragmatisch. In 2006 ben ik gaan werken voor het Helen Dowling Instituut. Na een aantal jaar bleek dat er heel weinig literatuur beschikbaar was over angst voor de terugkeer van kanker, terwijl bijna al mijn cliënten daar last van hadden - in meerdere of mindere mate. Dus ik dacht: misschien moeten we gewoon een begin gaan maken. Met mijn collega’s Marije van der Lee en Anette Pet schreven we in 2011 ons eerste Nederlandse artikel. Ik wilde materiaal creëren waarbij toepasbaarheid hoog in de hiërarchie stond. Een brug slaan tussen de wetenschap en de klinische praktijk, zodat mensen na het lezen van een artikel of het volgen van een dagcursus bij de RINO Groep direct handvatten hebben om patiënten die angst ervaren voor de terugkeer van kanker beter te kunnen helpen.’  
 

Angst voor kanker kun je beschouwen als een zwaar onderwerp. Je werkt veel met zieke patiënten en mensen die ziek zijn geweest. Hoe ga je hier zelf mee om?

‘Er is natuurlijk een hoop verdriet. Een deel van mijn patiënten gaat dood. Zo is afgelopen vrijdag nog een cliënt van mij overleden. Dat is heel verdrietig, maar aan de andere kant is het ook deel van hoe het leven in elkaar steekt. Nu is verdriet op zich geen reden om naar een psycholoog te gaan. Angst, posttraumatische stress, extreme vermoeidheid, relatie- en gezinsproblemen en somberheid zijn echter problemen die mensen flink in de weg kunnen zitten. Ik denk dat een psycholoog kan bijdragen aan het verminderen van deze problemen. In die zin voel ik dat het werk dat ik doe nuttig is. Dat nuttigheidsprincipe helpt mij. En het is gelukkig ook zo dat er een hoop gelachen wordt in de gesprekken en groepstherapieën. Het leven is meer dan het besef dat het eindig is. Ik denk dat ruimte maken voor vreugde, liefde en compassie belangrijk is. Het is wel intens om met patiënten in de oncologie te werken. Dat is ook de reden dat ik niet vijf, maar drie dagen per week met mijn cliënten werk. De overige dagen gebruik ik voor onderwijs en supervisie.’
 

Je hebt een podcastserie opgenomen en recent een Engels boek geschreven (Fear of Cancer, 2021) met een 5-stappenmodel waarin uiteengezet wordt hoe om te gaan met de angst voor de terugkeer van kanker. Nu lanceer je op YouTube een videoserie met interviews over dit onderwerp. Hoe kwam je op het idee om dit te doen? En welk doel had je voor ogen?

‘Inmiddels heb ik zo’n 200 zorgprofessionals mogen trainen aan de hand van dit 5-stappenmodel. Het heeft mij doen realiseren dat er al zoveel kennis in Nederland en België is over angst in de oncologie. Wanneer je nagaat wat het traject van een kankerpatiënt is, dan is vaak de eerste stop de huisarts, omdat er bijvoorbeeld iets eigenaardigs in het lichaam wordt gevoeld. Vervolgens is er contact met een medisch specialist, een verpleegkundige, wellicht een geestelijk verzorger, een medisch maatschappelijk werker, een POH-GGZ, een psycholoog. Alle hulpverleners in die keten hebben iets bij te dragen aan het verminderen van angst voor de terugkeer van kanker of angst voor progressie. Zodoende wilde ik iets creëren wat zowel toepasbaar als inspirerend is. Zodat zorgprofessionals na het bekijken van een interview een aantal toepassingen hebben die ze de volgende dag meteen kunnen gebruiken met hun cliënten.’  

Welke lessen wil je kijkers van de videoserie meegeven?

‘Er is meer mogelijk dan je denkt. Angst hebben wanneer je ziek bent geweest is normaal, maar dat betekent niet dat er niets aan gedaan kan worden. Praten is heel belangrijk hoorde ik in veel interviews. Wanneer je een goede prognose hebt gehad denk je wellicht: 'ik behoor blij te zijn en mij dankbaar te voelen, omdat ik nog leef'. Toch ervaart 85% van de ex-kankerpatiënten angstklachten en ervaart zelfs 1 op de 3 ernstige angstklachten voor de terugkeer van kanker. Daarover praten is moeilijk, maar echt heel belangrijk. Angst is als een onzichtbare ziekte die je erbij krijgt. Je hersenen realiseren zich dat het al een keer is misgegaan, dus waarom zou dat niet nog een keer kunnen gebeuren? De omgeving is vaak heel blij dat je nog leeft, maar bij de ex-patiënt heerst daarnaast het gevoel dat het zwaard van Damocles nog boven hen hangt. Voor wat betreft de zorgprofessionals: we moeten allemaal een beetje generalist zijn, maar we moeten ook weten wanneer we iemand moeten doorverwijzen naar een specialist. Ik denk dat het helpt als we van elkaar weten wat we doen met betrekking tot die angst. De schotten tussen de beroepsgroepen mogen wel wat transparanter.’
 

Wat is jou het meest bijgebleven uit de interviews die je hebt afgenomen?

‘Het interview met systeem- en relatietherapeut Joyce Vermeer vond ik een mooi voorbeeld. Zij is zelf ook patiënt geweest en zij vertelt in het gesprek over haar ervaringen als patiënt, waarin ze aangeeft dat er tijdens haar ziekte en behandelingen geen tijd was voor angst. Die angst kwam pas nadat de behandelingen achter de rug waren. Ze kreeg flashbacks en forse slaapproblemen. Joyce vertelt hoe angst en posttraumatische stress haar heeft beïnvloed en hoe ze daarmee omging. Die ervaring gebruikte ze later weer als therapeut. Het is mij daarnaast ook bijgebleven dat er gewoon een hoop kennis in Nederland bestaat over dit onderwerp. Verschillende beroepsgroepen kunnen veel van elkaar leren. Deze videoreeks is mijn 'aanzetje' om deze kennis te bundelen.’