'Mensen kijken schemabevestigend naar de wereld'

Was schematherapie oorspronkelijk bedoeld voor mensen met een persoonlijkheidsstoornis, tegenwoordig wordt de therapievorm ook toegepast bij andere ernstige psychische problemen als recidiverende depressies en hardnekkige angst- en eetstoornissen. Het is een vorm van psychotherapie die wereldwijd wordt onderzocht en constant aan nieuwe ontwikkelingen onderhevig is.

‘In de therapie onderzoek je met de cliënt patronen uit zijn jeugd; patronen die nog steeds bepalen hoe hij dingen in het dagelijks leven ervaart’, vertelt Chris Korevaar. Hij is klinisch psycholoog, psychotherapeut en docent en supervisor schematherapie. ‘Die vastomlijnde patronen noemen we schema’s. Als een willekeurige situatie zo’n schema triggert, kom je in een bepaalde modus terecht. Deze gemoedstoestand bepaalt hoe je dingen ervaart en maakt dat je vaak automatisch reageert, zowel gevoelsmatig als gedragsmatig. Dat gevoel en gedrag was in de oorspronkelijke situatie misschien passend of helpend, in het heden kan dit problemen veroorzaken. Bijvoorbeeld in de relatie met anderen.’

Volgens Korevaar kijken mensen namelijk schemabevestigend naar de wereld: je ziet vooral dingen die bevestigen wat je al denkt. ‘Als je vanuit je jeugd hebt ervaren dat mensen je kwaad zullen doen, misbruik van je zullen maken of je verlaten, dan benader je anderen vanuit wantrouwen in plaats van openheid en vertrouwen. Dat doe je onbewust: dit is jouw werkelijkheid, dit heb je ervaren als kind. Anderen zullen in het heden echter door jouw benadering afstand nemen, of je onbedoeld bevestigend behandelen. In de schematherapie ga je kijken naar de basisbehoefte die hieronder ligt, zoals een veilige band willen hebben met anderen, hechting. Daar steek je als therapeut dan op in en je komt op voor de behoefte.’

De behandelrelatie is bij schematherapie dan ook van essentieel belang. Korevaar: ‘Als therapeut doe je aan limited reparenting: binnen de mogelijkheden die je hebt, geef je de cliënt een nieuwe ervaring door de rol aan te nemen van een goede, zorgzame, liefdevolle, betrouwbare ouder. Maar je doet ook aan begrenzing en confrontatie: je gebruikt jezelf als instrument. Je kunt technieken toepassen uit de cognitieve gedragstherapie, maar ook experiëntiële technieken zoals stoelendialogen en imaginatie. Bij dat laatste gaat de cliënt bijvoorbeeld met volle aandacht en gesloten ogen naar een pijnlijke situatie toe. Jij of de cliënt gaan dat moment rescripten: herstructureren zodat de cliënt een positievere ervaring opdoet over zichzelf en de ander. Zo leert hij hoe hij op een gezondere manier op situaties kan reageren.’

'Ook intervisie en supervisie zijn van belang bij schematherapie. In de basisopleiding maak je kennis met basisvaardigheden, de theoretische achtergrond, de schema’s en modi. Je leert technieken kennen en inzetten. Na de basisopleiding ben je in staat om een casusconceptualisatie te maken en in grote lijnen de therapeutische strategie neer te zetten.’

De vervolgopleiding is er voor diegenen die na de basisopleiding in de praktijk al ervaring hebben opgedaan met schematherapie. ‘In deze verdiepingsopleiding leer je meer souplesse in het toepassen van de therapie’, zegt Korevaar. ‘We gaan in op ingewikkeldere situaties, je krijgt de ruimte om zelf te ontdekken hoe je met moeilijke momenten in de therapie omgaat. Ook gaan we dieper op de stof in, krijg je meer technieken aangereikt en leer je hoe je die bij verschillende schema’s en modi inzet. Na de brede basis is deze vervolgopleiding een waardevolle aanvulling om als schematherapeut stevig te staan en de therapievorm ten volste te kunnen inzetten in je werk.’