'Dit komt doordat complexe scheidingen worden behandeld alsof ze allemaal hetzelfde zijn. Maar dat is natuurlijk niet zo', benadrukt Sietske Dijkstra. 'Het helpt als betrokken organisaties zoals Veilig Thuis beter zouden ‘sorteren’ door na de melding meteen te analyseren of er sprake is van huiselijk geweld - en als dat zo is, daarbij te bepalen om welk type geweldspatroon het gaat. Bij vermoedens van dwang en controle kunnen hulpverleners hierbij gebruikmaken van de MASIC, een vragenlijst uit de VS, gericht op analyse van relatie- en geweldspatronen. Zo kunnen ze een betere inschatting maken van de aard van het probleem en de benodigde begeleiding.'
Extra waakzaamheid is bijvoorbeeld geboden als er eerder al een huisverbod is uitgevaardigd. Dat verwijst vaak naar al langer durend huiselijk geweld en ingewikkelde relationele verhoudingen. 'Bij huisverboden zie je dat er in 1 op de 3 gevallen na een jaar een scheiding volgt. Wanneer het geweld dan voortduurt of zelfs ernstiger wordt, moet je extra alert zijn. In die gevallen zien we namelijk vaker bezoeken aan de spoedeisende hulp, politiemeldingen, meldingen bij Veilig Thuis en opnames in de vrouwenopvang. Het is van groot belang om deze gevallen eruit te filteren.'
'Meer zicht op geweldspatronen verbetert de hulp bij complexe scheidingen'
Interview met Sietske Dijkstra
Bij complexe scheidingen zien hulpverleners huiselijk geweld stelselmatig over het hoofd. Veel begeleidingstrajecten lopen hierdoor vast. Sietske Dijkstra - onderzoeker, docent en expert op dit terrein - pleit daarom voor een betere analyse van de aard van het huiselijk geweld. Dat vergroot de slagkracht van de ingezette hulpverlening en bevordert een effectieve(re) ketensamenwerking.
Voordat Veilig Thuis een melding krijgt van een complexe scheiding waarbij de kinderen gevaar lopen, zijn er vaak al tal van professionals bij het betreffende gezin betrokken geweest. Het wijkteam wist er geen raad mee. Opschaling naar jeugdbescherming had niet het beoogde effect. En ook allerlei andere hulp en ingezette programma’s leidden niet tot een verbetering van de situatie.
Beter sorteren
Intimate terror
In de verdiepingscursus ‘Complexe scheidingen en huiselijk geweld’, die Sietske het afgelopen jaar ontwikkelde, leren de deelnemers meer over het scala aan geweldspatronen dat in gezinnen voorkomt. Kernvraag daarbij is: wie doet wat bij wie - en wat is daarvan de impact?
'Als beide partners schelden en slaan, is er in machtstermen sprake van gelijkheid', licht Sietske toe. 'Maar er kan ook sprake zijn van een eenzijdig geweldspatroon, dus met één duidelijke agressor. Machtsongelijkheid kan blijken uit het feit dat een van de partners sterk domineert. Dit kan gepaard gaan met fysiek geweld, maar soms ook alleen met psychische terreur. Bijvoorbeeld door middel van intimidatie, controlerend gedrag of dreigementen (intimate terror). Degene die dit geweld ondergaat, komt steeds meer in een fuik terecht en wordt steeds minder weerbaar. Dit patroon wordt in de wetenschappelijke literatuur ook wel aangeduid als dwingende controle (coercive control).'
'Bij Veilig Thuis en andere organisaties die met complexe scheidingen te maken hebben, is vaak nog onvoldoende kennis aanwezig over partnergeweld, geweldspatronen en de impact daarvan op alle gezinsleden (dus ook op de kinderen). Bovendien worden daar door de hoge werkdruk vaak snel beslissingen genomen - met alle risico’s van dien op tunnelvisie en kortetermijnoplossingen. Daarom bieden we deze verdiepingscursus aan, zodat hulpverleners relatie- en geweldspatronen beter leren herkennen en benoemen en weten welke zaken ze moeten verdiepen. In het verdere proces hebben ze daar enorm veel profijt van.'
Meer analytische kracht
Bij het differentiëren van complexe scheidingen is het ook van belang om te kijken naar andere ‘voorspellers’, zoals intergenerationele geweldsproblematiek (ouders die zelf vroeger thuis ook al in een gewelddadige setting zijn opgegroeid), traumatische relatiebreuken en scheidingen in het verleden, en middelenmisbruik/verslaving. In een kwart van de geweldsincidenten is namelijk alcohol in het spel.
'Kortom, er is meer analytische kracht aan de poort nodig. Met nauwgezet onderzoek naar het geweldspatroon', onderstreept Sietske. 'Dat moet ook goed gedocumenteerd worden met het oog op de vervolghulp en de interventiestrategie die hierbij wordt gehanteerd, al samenwerkend en schakelend met kern-ketenpartners. Ik ben ervan overtuigd dat Veilig Thuis zo nog veel krachtiger kan opereren met specialisten in buurt- en wijkteams, gezinsvoogden, jeugdhulpverleners en forensisch psychologen!'
Voor wie?
De verdiepingscursus 'Complexe scheidingen en huiselijk geweld' is in eerste instantie bedoeld voor medewerkers van Veilig Thuis. Daarnaast is de cursus ook geschikt voor leren in de keten met medewerkers van andere instanties die met complexe scheidingen te maken hebben. Aanvullend hierop kunnen zorgprofessionals in een aparte cursus oefenen met het afnemen en inbedden van de MASIC in het werkproces.