‘Kan iemand een berichtje typen als je me kunt zien en horen?’ vraagt de leraar aan het begin van de online les. Sinds het begin van de coronacrisis krijgt mijn dochter online onderwijs op haar middelbare school. Met maar liefst 150 tweedeklassers krijgt ze les vanachter een beeldscherm.
Namen van leerlingen die online zijn, verschijnen op het scherm. Onduidelijk is of ze daadwerkelijk de les volgen of alleen hun computer hebben aangezet. Er zijn geen beelden van klasgenoten zichtbaar op het scherm. Ze kunnen elkaar niet zien en niet spreken. En een livegesprek tussen leraar en leerling is eveneens niet mogelijk. Slechts korte berichtjes kunnen gestuurd worden via een chat. Ook zijn lang niet alle leraren zichtbaar op het scherm. Een aantal zet bewust de camera uit en wil niet zichtbaar zijn. Alleen een stem uit de computer blijft over.
‘Zien jullie mij? Horen jullie mij?’
17 juni 2020
Een gebrek aan dialoog en interactie in de digitale wereld is een recept voor vervreemding en sociaal isolement. In deze blog legt Hedda uit waarom interactie volgens haar zo belangrijk is.
'Een gebrek aan dialoog en interactie is een recept voor vervreemding en sociaal isolement'
Hedda van 't Land
Recept voor vervreemding
Voor pubers is de interactie met anderen noodzakelijk voor een goede sociaal-emotionele ontwikkeling, zo stelden twee psychiaters deze maand in Trouw. Het brein heeft de broodnodige input nodig van echt, fysiek contact. Anders komt die ontwikkeling volgens hen ernstig in gevaar. ‘Voor jongeren is dit een heel zware periode', stelt ook Hans Schilderman, hoogleraar religie en gezondheid aan de Radboud Universiteit: ‘Ik wil het niet dramatiseren, maar ik kan me voorstellen dat veel jongeren zich door de anderhalvemetersamenleving eenzaam en neerslachtig gaan voelen. Een maandenlange periode van sociaal isolement hakt er juist bij hen hard in’ stelt hij in NRC.Kortom: een gebrek aan dialoog en interactie is een recept voor vervreemding en sociaal isolement. Dat gold ook voor mijn dochter. Ze kon zich er steeds moeilijker toe zetten om achter het beeldscherm plaats te nemen. De leraar en klasgenoten zagen haar toch niet. De woorden van filosoof Emmanuel Levinas (1906-1995) schoten mij te binnen. ‘Ik word ik in het aangezicht van de ander.’ Vrij vertaald: pas in relatie tot de ander komen wij als mens tot ontplooiing.
Identiteit
In het concentratiekamp had Levinas aan den lijve ondervonden wat het betekent om niet écht gezien te worden. Alles was er daar op gericht geweest hem zijn identiteit af te nemen. Op basis van deze ervaring ontwikkelde hij een nieuwe filosofie; een die bij ‘de ander’ begint en niet zozeer bij ‘het ik’. Een goed mens is volgens hem iemand die de ander en het appèl dat de ander op ons doet écht ziet. Het écht zien van de ander en het hebben van sociale contacten zijn dus letterlijk van levensbelang. De mens is een sociaal dier.Het gedachtegoed van Levinas maakt duidelijk dat het van levensbelang is dat we elkaar kunnen zien en horen, en met elkaar kunnen spreken. Alleen dan komen we tot ontplooiing, tot leven en kunnen we leren. Vanuit deze visie heeft de RINO Groep het online onderwijs vormgegeven in coronatijd. Want ook in een digitale samenleving is het belangrijk elkaar écht te zien.
Interactie
Interactie, dat was ons uitgangspunt. Onze docenten en deelnemers konden elkaar zien tijdens online lessen via live videobeelden op het scherm, elkaar horen en met elkaar spreken. Ook kon er online in kleine groepen samen gewerkt worden aan opdrachten, via zogenaamde breakout rooms. Zo bootsten onze docenten online zo goed mogelijk een klassikale leerervaring na.Hoe anders ging het er bij mijn dochter aan toe. Ik keek over haar schouder naar het beeldscherm. Haar online les was nog steeds bezig. Maar mijn dochter was afgehaakt en tokkelde lusteloos op haar gitaar. Ze had geen oog meer voor het beeldscherm, waaruit de stem van een leraar klonk: ’Zien jullie mij? Horen jullie mij? Een chatbericht van een klasgenootje aan de leraar komt voorbij: ‘Ik zie en ik hoor je.’
Bronnen: