‘Pfff, bijna vakantie. Dan pak ik mijn koffers. Ik ben er echt aan toe. Het was de afgelopen tijd zo druk.’
Ik knik instemmend naar mijn collega. Net als zij vertrek ook ik binnenkort. Kamperen in Canada. Vakantie als bron van geluk, als manier om te herstellen en te ontspannen en om plezier en inspiratie te vinden. Maar klopt dat wel?
Prikkels
Ad Vingerhoets, hoogleraar gezondheidspsychologie aan Tilburg University, tempert mijn verwachtingen. Volgens hem kan stress onze vakantiepret flink drukken. Dan krijgen we allerlei nieuwe prikkels te verwerken en missen we de vertrouwde omgeving als buffer. Niet voor niets komen bij Nederlandse alarmcentrales tijdens de vakantieperiode veel meldingen binnen van mensen die in het buitenland te kampen hebben met psychische problemen, zoals angststoornissen, waandenkbeelden en manische depressiviteit.
Identiteitsvorming
De vrijheid van vakantie lijkt dus zaligmakend, maar kan ook tegenovergesteld uitpakken. ‘Enerzijds willen we niets liever dan ontsnappen uit ‘de gevangenschap’ van het dagelijkse leven en de vrijheid in. Maar, zodra we daarin terecht komen, worden we door de hoeveelheid mogelijkheden overvallen en voelen we ons verloren en ongelukkig,’ vertelde ook ooit wijlen René Gude, filosoof en voormalig Denker des Vaderlands. Maar het gekke is: dit toegeven doen we niet, want vakantie móet vooral leuk zijn. Onze gedeelde vakantiemythe is oersterk. Hoe komt dat toch?
Het antwoord is: identiteitsvorming. Tegenwoordig moeten we allemaal verhalen over onszelf maken. En dat verhaal moet zo interessant mogelijk zijn, zegt filosoof Maarten Coolen. Wie rustig in een kamer blijft zitten is ‘saai’ en wie reist, is in deze tijd ‘interessant’, stelt ook filosoof Ruud Welten. Jezelf onderscheiden staat in deze tijd dus voorop, overal geweest zijn. En dat lukt bij uitstek door op zoek te gaan naar bijzondere ervaringen en nieuwe plekken om te ontdekken en deze direct te delen via Facebook of Instagram, zodat iedereen dit kan zien.
'Ikkigheid'
Maar, gelukkiger maakt ons dat niet. De American Journal of Epidemiology publiceerde in 2017 opzienbarende resultaten van een longitudinaal onderzoek naar de relatie tussen Facebook-gebruik en welbevinden. En die resultaten liegen er niet om. Uit dit onderzoek blijkt dat een toename van het gebruik van Facebook leidt tot een afname van het welbevinden. Omdat mensen juist die bijzondere ervaringen van hun leven delen, steekt het gewone leven van anderen daarbij al snel schraal af. En dat maakt ons ongelukkig.
Volgens psychiater Dirk de Wachter schiet onze maatschappij zelfs door in deze vorm van ‘ikkigheid’, en gaat het volgens hem ten koste van de onderlinge verbondenheid. Hij pleit ervoor om de ‘gewonigheid’ van het leven te omarmen en plezier daarin te vinden: ‘Ik pleit niet voor ongelukkigheid an sich, maar voor geluk vinden in het gewone’, aldus De Wachter.
Vakantiemythe
We ‘ondergaan’ dus een bijzondere vakantie en delen die ene foto op Instagram, zodat iedereen weet dat ons leven interessant is. Ik vraag me af of mijn vakantie ook ingegeven is door de wens mijn levensverhaal zo interessant mogelijk te maken, mezelf te onderscheiden. Maar opgelucht bedenk ik me dat ik geen foto’s op Facebook en Instagram deel. Ik zie mezelf vooral genieten van de natuur en charmante vissersplaatsjes. Of trap ik nu ook in de vakantiemythe? Over twee maanden zullen we het weten.