‘Ik heb een nieuwe baan’, vertelde mijn schoonvader trots. Hij was 84 jaar oud. Al een paar jaar leed hij aan dementie. In het Odensehuis deed hij mee aan een toneelstuk. Hij had net een nieuwe rol gekregen en dát was wat hij mij eigenlijk wilde vertellen. Enige tijd eerder vertrouwde hij mij angstig toe dat ‘artsen in het ziekenhuis erop uit zijn om je een diagnose aan te praten’. Het ziekenhuis was voor hem niet per se een veilige plek. Ik probeerde hem vergeefs gerust te stellen en besefte maar al te goed dat het steeds lastiger werd voor mijn schoonvader om de juiste woorden te vinden. Angstige gevoelens voerden bij hem steeds meer de boventoon.
Dementie in cijfers
Vroeg of laat treft dementie velen van ons. Nederland telt op dit moment ruim 270.000 mensen met dementie. Liefst een op de vijf mensen in Nederland krijgt het. Bij vrouwen is dat zelfs een op de drie. Hoe ouder, hoe groter de kans op dementie. Boven de 90 jaar heeft maar liefst 40 procent van de mensen een vorm van dementie. Door de vergrijzing en het ouder worden van de bevolking zullen in 2040 ruim een half miljoen mensen lijden aan dementie. Mijn schoonvader is dus geen uitzondering.
Angstgevoelens
De vraag waarom mensen met dementie angstiger worden, liet mij niet los. Welk mechanisme in ons brein zorgt hiervoor? Ik las het boek De dag door met dementie van sociaal geriater en verpleeghuisarts Anneke van der Plaats. Zij beschrijft hoe ons denkende brein onze gevoelens in bedwang houdt. Dus als je je angstig of zenuwachtig voelt, kun je jezelf kalmeren: ‘Ga zitten, wees rustig, denk na....’ Mensen met dementie kunnen dat steeds minder goed. Zij reageren meer vanuit reflexen, impulsen en intuïtie, terwijl redeneren, plannen en het vinden van de juiste woorden steeds moeilijker worden. Dementie tast dus het denkende, cognitieve brein aan, waardoor allerlei gevoelens zoals angst, boosheid, afschuw de boventoon gaan voeren.
Gevoelens beïnvloeden
Dat betekent niet dat er niets tegen te doen is. Angst bij mensen met dementie is volgens verpleeghuisarts Van der Plaats wel degelijk te beïnvloeden. De omgeving speelt hierbij een cruciale rol. Zijn wij lief en is de omgeving gunstig en vertrouwd, dan is iemand met dementie ook rustig en aardig. Maar is een situatie nieuw en onvoorspelbaar, dan steken angst en agressie gemakkelijk de kop op. Ook als er teveel of te weinig prikkels zijn, ontstaat er onrust. Het belangrijkste is dus om een gunstige omgeving te creëren als het gaat om communicatie, structuur van de dag, dagbesteding en inrichting van de leefomgeving. Een veilige omgeving waar een prettige geborgen sfeer heerst en waar vooral geen haast is. Wandelen in de natuur is bijvoorbeeld heilzaam.
Uit liefde
Ook mijn schoonvader maakte iedere vrijdag met zijn dochter lange wandelingen in de natuur. De wandelingen draaiden om het plukken van een bos bloemen voor zijn vrouw. Zijn gevoel en liefde voor haar waren niet aangetast en nog even sterk als vroeger. Waren de bloemen geplukt, dan vroeg hij zijn dochter: ‘Maak je een foto? Dan sturen we haar die.’ Op iedere foto kijkt hij liefdevol in de lens met een bos bloemen voor zich. Niet lang geleden werd de laatste foto van hem genomen. Een rijke verzameling foto’s laat hij achter, een symbool voor de liefde die hij voelde. En voor de emoties die hij, ondanks zijn dementie, bleef voelen.
Bronnen:
- Anneke van der Plaats: 'De dag door met dementie'
- Interview met Anneke van der Plaats op Alzheimercongres: deel 1 ; deel 2
- Odensehuis
- Alzheimer Nederland