Sinds september 2022 is Harry Gras de hoofdopleider van de Post-hbo opleiding Bemoeizorg, en hij is al veel langer betrokken bij deze opleiding. Daarnaast is Harry Gras ook sociaal psychiatrisch verpleegkundige, systeemspecialist en heeft hij ruim 40 jaar ervaring in de psychiatrie. De opleiding Bemoeizorg bestaat al meer dan 20 jaar en dit is aanleiding voor een bijzonder evenement, namelijk het Congres Bemoeizorg op 17 november. Reden genoeg om hem een aantal vragen te stellen over het verleden én de toekomst van de opleiding Bemoeizorg.
De opleiding Bemoeizorg bestaat al meer dan 20 jaar. Hoe heeft de opleiding zich zo succesvol ontwikkeld in de afgelopen jaren?
Harry Gras: Het is bijzonder, 20 jaar geleden stond ik samen met Simone van de Lindt en Jules Tielens aan het begin van deze opleiding. We hadden de rotsvaste overtuiging dat de zorg anders kan en moet. Het moet vooral menselijker en minder diagnose gestuurd. Ik werkte zelf toen al ruim 10 jaar op straat. Ik richtte in 1995 het zorg coördinatieteam op in Utrecht. Het eerste outreach team voor mensen met meerdere complexe problemen. Oftewel complexe uitdagingen. Mensen die verstrikt raken in de wirwar van systemen.
'Het waren veelal mensen met meervoudige kwetsbaarheden zoals: psychiatrische en verslaving gevoeligheid. Mensen die langzaam lerend zijn en de ratrace van deze maatschappij niet meer bij kunnen benen. Er zijn bijkomende problemen zoals; schulden, justitie, lichamelijke problemen, relatieproblemen, zelfbeschadiging, seksueel en geestelijk misbruik, trauma, laag zelfbeeld, werkeloosheid, geen zingeving, enzovoort. Veelal zitten deze meervoudige problemen als een kluwen in elkaar. Het hoofd is een chaos en het is logisch dat men niet in staat is tot het formeren tot een passende hulpvraag' aldus Harry Gras.
Hij vervolgt: 'De visie was toen dat de mensen/hulpverleners die deze complexe uitdagingen aangaan, speciale mensen waren. Mensen die de moed hebben om uit hun kantoorstoel te komen, die van outcast houden, die onconventioneel durven denken en doen. Mensen voor wie opgeven geen optie is en die durven toe te geven dat ze het soms ook ‘niet weten’, die zonder agenda op pad gaan en zichzelf aanbieden in het contact. Oftewel: veelal vragen deze mensen waarbij het net iets anders is gelopen dan bij de ‘fortunate ones’. Ze vragen ‘geen hulpverlener, maar een mens'.
Het succes van de opleiding Bemoeizorg is dat we dit voortdurend in ons achterhoofd hebben gehouden en daarom een opleiding hebben opgestart met een keur van docenten die met hun poten in de klei staan. Andere succesfactoren voor deze opleiding zijn:
- De docenten bieden kennis en creativiteit
- Alle aspecten van bemoeizorg komen aan de orde voor zover dat kan worden besproken
- De lessen zijn een mix van ervaringsgerichte oefeningen en theorie
- Sommige lessen worden gegeven door mensen met geleefde ervaringen
- Hulpverleners die de opleiding volgen zijn verheugd dat ze hun eigen creatieve inbreng hebben
- Situaties worden nagespeeld met een ervaren acteur
- De deelnemers komen vanuit alle windstreken en het blijkt dat iedere gemeente het weer anders doet. Iedereen leert zo van elkaar (intervisie)
- In die 20 jaar hebben wij kunnen constateren dat de bemoeizorgers een slag apart is. Het zijn echte ‘mensen–mensen' en enorm betrokken
- Het succes kan ook gewoon geluk zijn. Maatschappelijk gezien.
- Cursisten plannen werkbezoeken bij elkaar in
- De opleiding straalt vooral plezier en liefde uit. Liefde voor het vak en voor de mens en dat is meer als compassie. Zowel bij de docenten als bij de cursisten komt het vak vanuit hun hart.
Hoe zie jij de toekomst van deze tak van sport van Bemoeizorg? En wat zegt dit gezien de maatschappelijke ontwikkelingen?
Vanuit het vak bemoeizorg is er een enorm bevlogen betrokkenheid. en is er warme betrokken aandacht bij de medemens. Er is vaak ook een positief kritische houding ten opzichte van de maatschappij.
Helaas constateer ik ook triestheid. De maatschappij lijkt een golvende beweging en het lijkt er nu op dat de aanwas alleen maar meer wordt. De gemeentes zullen anticiperen en dus zullen er meer bemoeizorgteams opgericht gaan worden die voorheen weer waren weggesaneerd. De opleiding is in die zin uniek. Het is nog steeds de enige opleiding op dit gebied in de lage landen.
De zorg moet en kan echt anders.